ပညာ႐ွိေတြဟာ သခၤါရေလာကရဲ႕ အျဖစ္အပ်က္ကို သိၿပီး၊ သစၥာေလးပါးတရားကို သိကာ ကိေလသာအပူမီး ၿငိမ္းေအးၾကၿပီ။
(၁) ဒုကၡသစၥာ- ႏွိပ္စက္ျခင္းသေဘာ၊ ျပဳျပင္ျခင္းသေဘာ၊၊ ပူပန္ျခင္းသေဘာ၊ ေဖာက္ျပန္ျခင္းသေဘာ။
ေ႐ွာင္ကြင္းမရ၊ ႏွိပ္စက္လွ၊ ဒုကၡပီဠနာ။
အေၾကာင္းေလး၀၊ ျပဳျပင္ၾက၊ သခၤတ႒သာ။
မစဲမကြာ၊ ပူပန္ပါ၊ သႏၲာပ႒သာ။
အေၾကာင္းကိုစြဲ၊ ေဖာက္ျပန္ၿမဲ၊ ေခၚစြဲ ၀ိပရိဏာ။
(၂) သမုဒယသစၥာ- အားထုတ္ျခင္းသေဘာ၊ ဒုကၡ၏ အေၾကာင္းရင္းသေဘာ၊ ေပါင္းစပ္ျခင္းသေဘာ၊ ေၾကာင္းၾကျခင္းသေဘာ။
ႀကီးပြားေစမႈ၊ ႐ွာႀကံစု၊ အာယုဟန႒ာ။
ျဖစ္ေပၚသီးသီး၊ စုသုိမွီး၊ သိမ္းဆည္း နိဒါနာ။
ဆင္းရဲ၌ယွဥ္၊ မလႊတ္ခ်င္၊ ခင္မင္ သံေယာဂါ။
ၿငိကပ္တြယ္ဘိ၊ ေၾကာင့္ၾက႐ွိ၊ ပလိေဗာဓ႒ာ။
(၃) နိေရာဓသစၥာ- လြတ္ေျမာက္ျခင္းသေဘာ၊ ကင္းဆိတ္ျခင္းသေဘာ၊ မျပဳျပင္ရျခင္းသေဘာ၊ မေသျခင္းသေဘာ။
၀ဋ္ဘုံတြင္းမွ၊ ထြက္ေျမာရ၊ နိႆရဏ႒ာ။
သခၤါရေတြ၊ ၿငိမ္းဆိတ္ေန၊ ၀ိေ၀က႒သာ။
အေၾကာင္းေလးအင္၊ မျပဳျပင္၊ အသခၤတ႒ာ။
ေသျခင္းအ၀၀၊ ကင္းစင္ပ၊ အမတ႒သာ။
(၄) မဂၢသစၥာ- ထြက္ေျမာက္ျခင္းသေဘာ၊ နိေရာဓ၏ အေၾကာင္းျဖစ္ေသာသေဘာ၊ နိဗၺာန္ကို ျမင္ျခင္းသေဘာ၊ အႀကီးအမွဴးသေဘာ။
ေတဘူမကာ၊ ထြက္ေစပါ၊ နိယ်ာန႒သာ။
နိဗၺာန္ေရာက္ေၾကာင္း၊ အက်င့္ေကာင္း၊ စုေဆာင္း ေဟတု႒ာ။
ကိေလသာစင္၊ မဂ္-ဖုိလ္ျမင္၊ ေခၚတြင္ ဒႆနာ။
သစၥာျမင္သိ၊ စုိးပုိင္ဘိ၊ အဓိပေတယ်ာ။
ဒုကၡသစၥာ၌ ဉာဏ္ ၃-ပါး
၁။ ေယာဂီတုိ႔ ဤတရားသည္ ဆင္းရဲျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား ဒုကၡအရိယသစၥာမည္၏။
၂။ ထုိဆင္းရဲျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား ဒုကၡအရိယသစၥာကို စင္စစ္ ပိုင္းျခား၍ သိထုိက္၏။
၃။ ငါဘုရားသည္ ထုိဆင္းရဲျဖစ္ေသာ ဤအရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား ဒုကၡအရိယသစၥာကုိ ပုိင္းျခား၍ သိခဲ့ၿပီးၿပီ။
သမုဒယသစၥာ၌ ဉာဏ္ ၃-ပါး
၁။ ေယာဂီတုိ႔ ဤတရားသည္ ဆင္းရဲျခင္း၏ အေၾကာင္းျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား သမုဒယ အရိယာသစၥာ မည္၏။
၂။ ထုိဆင္းရဲျခင္း၏ အေၾကာင္းျဖစ္ေသာ ဤအရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား သမုဒယ အရိယသစၥာကို ပယ္အပ္၏။
၃။ ငါဘုရားသည္ ထုိဆင္းရဲျခင္း၏ အေၾကာင္းျဖစ္ေသာ ဤအရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား သမုဒယ အရိယသစၥာကို ပယ္ၿပီးၿပီ။
နိေရာဓသစၥာ၌ ဉာဏ္ ၃-ပါး
၁။ ေယာဂီတုိ႔ ဤနိဗၺာန္သည္ ဆင္းရဲ၏ ခ်ဳပ္ရာျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား နိေရာဓ အရိယသစၥာမည္၏။
၂။ ထုိဆင္းရဲျခင္း၏ ခ်ဳပ္ရာျဖစ္ေသာ ဤအရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား နိေရာဓအရိယသစၥာကို မ်က္ေမွာက္ျပဳအပ္၏။
၃။ ငါဘုရားသည္ ထုိဆင္းရဲျခင္း၏ ခ်ဳပ္ရာျဖစ္ေသာ ဤအရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား နိေရာဓ အရိယသစၥာကို မ်က္ေမွာက္ျပဳၿပီးၿပီ။
မဂၢသစၥာ၌ ဉာဏ္ ၃-ပါး
၁။ ေယာဂီတုိ႔ ဤတရားသည္ ဆင္းရဲျခင္း၏ ခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ေရာက္ေၾကာင္း အက်င့္ျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား မဂၢအရိယသစၥာ မည္၏။
၂။ ထုိဆင္းရဲျခင္း၏ ခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ေရာက္ေၾကာင္း အက်င့္ျဖစ္ေသာ ဤအရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား မဂၢအရိယသစၥာကို ပြားမ်ားအပ္၏။
၃။
ငါဘုရားသည္ ထုိဆင္းရဲျခင္း၏ ခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ေရာက္ေၾကာင္း
အက်င့္ျဖစ္ေသာ ဤအရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား မဂၢအရိယသစၥာကုိ ပြားမ်ားၿပီးၿပီ။
သစၥာ ၄-ပါး တရားေတာ္
၁။
ေယာဂီတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား ဒုကၡအရိယသစၥာ
ေပတည္း၊ ပဋိသေႏၶတည္ေနျခင္း သည္လည္းဆင္းရဲ၏၊ အုိျခင္းသည္လည္းဆင္းရဲ၏၊
နာရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ ေသရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ မခ်စ္ေသာသူတုိ႔ႏွင့္
အတူေနရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ ခ်စ္ေသာသူတုိ႔ႏွင့္ ေကြကြင္းရျခင္းသည္လည္း
ဆင္းရဲ၏၊ လုိခ်င္ရာကို မရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ အက်ဥ္းအားျဖင့္ စဲြလမ္းရာ
အာ႐ုံျဖစ္ေသာ ခႏၶာငါးပါးသည္လည္း ဆင္းရဲကုန္၏။
၂။
ေယာဂီတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲ၏ အေၾကာင္းျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား
သမုဒယအရိယသစၥာ ေပတည္း၊ အၾကင္တဏွာသည္ ဘ၀သစ္၌ ျဖစ္ေစတတ္၏၊ ႏွစ္သက္ျခင္း
တပ္မက္ျခင္းႏွင့္တကြ ျဖစ္၏၊ ထုိထုိအာ႐ုံ၌ လြန္စြာ ႏွစ္သက္တတ္၏၊
ဤတပ္မက္မႈတဏွာသည္ အဘယ္နည္း - ကာမဘုံတုိ႔၌ တပ္မက္မႈတဏွာ ကာမတဏွာ၊ တည္ၿမဲ၏ဟု
ယူေသာ သႆတဒိ႒ိႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ တပ္မက္မႈတဏွာ ဘ၀တဏွာ၊ ေသလွ်င္ ျပတ္စဲ၏ဟု
ယူေသာ ဥေစၧဒဒိ႒ိႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ တပ္မက္မႈတဏွာ ၀ိဘ၀တဏွာ တုိ႔တည္း။
၃။
ေယာဂီတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲ၏ ခ်ဳပ္ရာျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား
နိေရာဓအရိယသစၥာ ေပတည္း၊ ယင္းဆင္းရဲ၏ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာဟူသည္
ထုိတပ္မက္မႈတဏွာ၏သာလွ်င္ အၾကြင္းမဲ့ စြဲမက္မႈ ကင္းေပ်ာက္ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာ
စြန္႔လႊတ္ရာ တစ္ဖန္စြန္႔ပယ္ရာ လြတ္ေျမာက္ရာ မကပ္ၿငိရာ နိဗၺာန္ပင္ ျဖစ္၏။
၄။
ေယာဂီတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲ၏ ခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ေရာက္ေၾကာင္း အက်င့္ျဖစ္ေသာ
အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရား မဂၢအရိယသစၥာ ေပတည္း၊ ဤ အရိယမဂ္သည္ အဂၤါ ၈-ပါး႐ွိ၏၊
အဂၤါ ၈-ပါးဟူေသာ္ကား မွန္စြာ သိျမင္ျခင္း- သမၼာဒိ႒ိ၊ မွန္စြာ ႀကံျခင္း
သမၼာသကၤပၸ၊ မွန္စြာ ေျပာဆုိျခင္း-သမၼာ၀ါစာ၊ မွန္စြာ ျပဳလုပ္ျခင္း
သမၼာကမၼႏၲ၊ မွန္စြာ အသက္ေမြးျခင္း-သမၼာအာဇီ၀၊ မွန္စြာ အားထုတ္ျခင္း-
သမၼာ၀ါယာမ၊ မွန္စြာ ေအာက္ေမ့ျခင္း-သမၼာသတိ၊ မွန္စြာ တည္ၾကည္ျခင္း-သမၼာသမာဓိ
ဤသည္တုိ႔တည္း။
သစၥာေလးျဖာ ပြင့္ခ်ပ္လႊာ
(၁)
သုံးဆယ္ႏွစ္၀ ေကာ႒ာသ ႐ုပ္အစုေပၚ၀ယ္၊ စက္ဆုပ္႐ြံ႐ွာဖြယ္ဟု ပြား႐ႈေစ့ေစ့
ေအာက္ေမ့မွတ္ထင္ ဆင္ျခင္သိပ္သည္း သိမ္းဆည္းတတ္ေသာ သတိသည္ ဒုကၡသစၥာ။
(၂) ထုိဒုကၡသစၥာ ျဖစ္ေပၚလာျခင္း အေၾကာင္းရင္းမွန္လွ ေ႐ွးဘ၀က ၿပီးခဲ့ရေသာ ေလာဘတဏွာသည္ သမုဒယသစၥာ။
(၃) ထုိဒုကၡ+သမုဒယ ႏွစ္၀သစၥာ မျဖစ္ေပၚရာ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာမွန္လွ အသခၤတဓာတ္ နိဗၺာန္ျမတ္သည္ နိေရာဓသစၥာ။
(၄) ထုိနိေရာဓသစၥာ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာလွ်င္ ေကာင္းစြာစြဲထုံ အာ႐ုံျပဳညႊန္ ေကာင္းမြန္လြန္ျမတ္ အက်င့္ဟုဆုိအပ္ေသာ မဂၢင္ ၈-ပါးသည္ မဂၢသစၥာ။
ဤသုိ႔လွ်င္
သုံးဆယ့္ႏွစ္၀ ေကာ႒ာသ ႐ုပ္အစု၀ယ္ သိ-ပါယ္-ဆုိက္-ပြား ေလးပါးသစၥာ
ပြင့္ခ်ပ္လႊာတုိ႔၏ အစြမ္းအားျဖင့္လည္း ႀကဳိးစားလုံ႕လ ဥႆာဟျပဳၾက၍
ဒုကၡ-သမုဒယအေပါင္းတုိ႔၏ ေခါင္းပါးခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာ နိေရာဓသစၥာ နိဗၺဳတာသုိ႔
ျမန္စြာေရာက္ေၾကာင္း လမ္းေကာင္းအေက်ာ္ လမ္းမေတာ္မွန္လွ မဂၢသစၥာဘာ၀နာကို
ေကာင္းစြာမေသြ ပြားမ်ားအားထုတ္ႏုိင္ၾကပါေစကုန္သတည္း။
